Pożyczam pieniądze i muszę płacić podatek od wzbogacenia

Dla podatku dochodowego kwota pożyczki nie ma znaczenia, gdyż nie stanowi ani przychodu ani kosztu uzyskania przychodów (nie omawiam kwestii odsetek i innych opłat). W podatku VAT jest zwolnienie. A w podatku od czynności cywilnoprawnych czytamy o wyłączeniu, gdy dana czynność (czyt. umowa) jest opodatkowana VAT lub z niego zwolniona (pomijam wyłączenia, które nie mają znaczenia w niniejszej sprawie).

Wydawać by się mogło, że pożyczki są wolne od jakiegokolwiek podatku. Tak się jednak dzieje wyłącznie w przypadku, kiedy bierzemy pożyczkę od firmy, która na co dzień zajmuje się udzielaniem pożyczek. W przeciwnym razie zapłacimy podatek od czynności cywilnoprawnych potocznie zwany "podatkiem od wzbogacenia".

W przypadku, gdy dostajemy gotówkę sprawa prosta! Jest podatek w wysokości 2% kwoty pożyczki. Ale można się zastanowić tak jak Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 26 listopada 2010 r., sygn. akt II FSK 1301/09 czy pieniądze "elektroniczne" też są opodatkowane PCC.

Pieniądz nam się zmieniał przez lata, aby w końcu przybrać formę niematerialną w postaci zapisów w systemach informatycznych banków. Niektórzy podatnicy wywodzili stąd, że pieniądz bankowy, elektroniczny powinien być w związku z tym traktowany jak prawo majątkowe.

Bowiem uznanie pieniędzy elektronicznych za prawa majątkowe ma ogromne znaczenie dla opodatkowania pożyczki podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Dlatego, że prawa majątkowe wykonywane poza Polską nie są opodatkowane tym podatkiem. Załóżmy, że pożyczamy pieniądze firmie z siedzibą w Grecji (nie boimy się kryzysu i upadku greckich firm), np. 1 mln zł. Nikomu nie przyjdzie do głowy, żeby wypacać taką kwotę jechać z sejfem i duszą na ramieniu do Grecji, aby przekazać gotówkę. Technicznie klikamy parę przycisków na klawiaturze i przelew zrobiony z banku polskiego do banku greckiego.

Taka pożyczka podlega PCC jeśli pieniądze w chwili zawarcia umowy są w Polsce i uznamy je za rzeczy. Uznając pieniądze te za prawa majątkowe wykonanie tego prawa nastąpi w Grecji w banku greckim. W związku z tym w Polsce nie byłoby opodatkowania w ogóle. Bardzo dobra informacja dla pożyczkobiorców, bo to oni muszą płacić PCC.

Naczelny Sąd Administracyjny w ww. wyroku nie uznał jednak pieniędzy elektronicznych za prawa majątkowe. "Przy pożyczce pieniężnej możliwe jest posłużenie się różnymi formami zapłaty (w gotówce, przez przelew bankowy, czy przelew elektroniczny). Oznacza to, że przedmiotem pożyczki może być także tzw. pieniądz bezgotówkowy, a więc jednostki pieniężne (w odróżnieniu od znaków pieniężnych, czyli pieniądza gotówkowego - banknotów i monet).

Zatem wydanie przedmiotu pożyczki może nastąpić w bardzo różny sposób, jednakże istotne znaczenie ma tylko to, że biorący pożyczkę uzyskał możliwość swobodnego dysponowania określoną sumą pieniężną. Realizacja umowy może więc odbyć się także bezgotówkowo. Podkreślenia wymaga to, że pieniądz bezgotówkowy, choć nie istnieje w formie zmaterializowanej - może być bez ograniczeń wymieniany na banknoty i monety oraz wprowadzany do obrotu bez pośrednictwa banku. W konsekwencji przyjąć należy, iż zapłata bezgotówkowa oznacza wydanie przedmiotu pożyczki."

Ja się w pełni zgadzam z Naczelnym Sądem Administracyjnym. Wiem, że stanowisko takie nie służy moim klientom, ale nie doradzam im z góry przegranych spraw. Gdzie są niejasne przepisy powinna mieć zastosowanie zasada orzekania na korzyść podatnika. W tej sytuacji jednak podciąganie pieniądza, który jest rzeczą szczególnego rodzaju, do prawa majątkowego jest nadinterpretacją przepisów.